W ostatnim czasie DeFi zaczyna być postrzegane jako rewolucja, która dogłębnie zmieni kształt i sposób funkcjonowania całego rynku finansowego. W jaki sposób działa ten system i jakie są jego przewagi nad tradycyjnymi sposobami operowania aktywami? Czy bankom rośnie konkurent, a może DeFi to trend, na którym skorzystają wszyscy: od konsumentów przez instytucje finansowe po gospodarkę? Jakie szanse, zagrożenia i wyzwania stawia przed nami DeFi?
DeFi jako kluczowy kierunek rozwoju w sektorze kryptowalut
DeFi może okazać się najważniejszym trendem na rynku kryptowalut w 2022 r. W nieco ponad rok kapitalizacja tego sektora wzrosła z poziomu 3 mld dolarów w połowie 2020 r. do ponad 200 mld dolarów jesienią 2021 r. Już teraz technologia blockchain jest na tym rynku szeroko wykorzystywana, jednak przewidywania mówią o decentralizacji na znacznie większą skalę. Prognozy dla DeFi są więc bardzo optymistyczne i nie chodzi tylko o liczby. Analitycy podkreślają ogromną dynamikę wzrostów, innowacyjność rozwiązań, ale też rosnące zainteresowanie instytucji finansowych. Co jednak konkretnie rozumiemy pod pojęciem DeFi?
DeFi – jak to działa?
Termin DeFi pochodzi od angielskiego Decentralized Finance (zdecentralizowane finanse). U podstaw DeFi leży kluczowa idea bitcoina, czyli stworzenia systemu e-pieniądza bazującego o zdecentralizowaną sieć peer-to-peer. Narzędzia i aplikacje finansowe tworzące DeFi działają w sieci blockchain (najczęściej Ethereum), wyposażonej w smart kontrakty. Wszelkie umowy określane i realizowane są więc automatycznie przy użyciu kodu wpisanego w łańcuch bloków, dzięki czemu dana usługa może być realizowana bez pośredników.
Oznacza to, że użytkownicy mogą wymieniać się np. kryptowalutami i dokonywać innych transakcji bez pośrednictwa czy kontroli osób trzecich. Proces jest w pełni zautomatyzowany i zdecentralizowany, a łańcuch bloków zapewnia mu od strony technicznej duży stopień bezpieczeństwa i niezawodności. DeFi to także rozwiązanie, które wychodzi naprzeciw potrzebie anonimowości – żeby brać udział w transakcjach, nie trzeba np. dokonywać weryfikacji danych osobowych.
Tokenizacja a DeFi
W kontekście DeFi poruszyć należy temat tokenizacji, czyli nadawania przedmiotom o pewnej wartości postaci cyfrowej. Tokeny można przypisywać projektom, firmom, nieruchomościom itd., ale też różnego rodzaju aktywom. Stokenizowane instrumenty finansowe funkcjonujące w ramach DeFi tworzone są oczywiście przy wykorzystaniu smart kontraktów, są więc dość bezpieczne. Zastosowanie tokenów eliminuje mnóstwo formalności, ułatwia realizację transakcji i zapewnia jej pełną przejrzystość. Inną kwestią jest rzecz jasna brak gwarancji dla takich instrumentów, o ile nie funkcjonują w ramach obowiązujących ram prawnych.
DeFi jako ekosystem usług finansowych
DeFi to technologia, która może być wykorzystana do zbudowania całego ekosystemu usług finansowych o nieprzecenionych zaletach, takich jak otwartość, szeroka i równa dostępność, przejrzystość oraz pełna kontrola użytkowników nad pieniędzmi i innymi aktywami. Kluczową zaletą jest też znaczne ograniczenie kosztów, gdyż do obsługi smart kontraktów wystarczą operacje wykonywane samodzielnie przy pomocy zdecentralizowanej aplikacji (DApp). Dokonanie pożyczki, nabycie ubezpieczenia, obrót aktywami czy realizacja płatności – te i inne operacje finansowe mogą być realizowane w modelu peer-to-peer, bezpośrednio między zainteresowanymi podmiotami. W tym modelu liczba stron transakcji ulega znacznej redukcji, dzięki czemu realizowana jest ona prościej, szybciej i taniej.
Przeniesienie rozmaitych operacji finansowych do systemu opierającego swoje działanie o blockchain ma być kompleksowe. Ideą jest stworzenie ekosystemu usług finansowych, który od strony samych założeń oraz technologii będzie zupełnie różny od tradycyjnego systemu, ale który będzie pełnił podobne funkcje i zaspakajał te same potrzeby odbiorców.
Co więcej, DeFi nie tylko pozwoli stworzyć produkty finansowe już nam znane, które funkcjonować będą w zdecentralizowany sposób, ale też zupełnie nowe produkty. Potencjał w ich kreowaniu jest olbrzymi, ponieważ swoiste dla DeFi cechy (np. programowalność, łatwa komponowalność) sprzyjają tworzeniu innowacyjnych usług o bardzo różnym charakterze.
Zawrotna digitalizacja sektora finansów
Instytucje bankowe od lat mocno inwestują w rozwój cyfrowych usług, a tempo tych procesów zdecydowanie przyspieszyła pandemia COVID-19. Warto zaznaczyć, że to właśnie w Polsce powstaje mnóstwo nowatorskich rozwiązań, które tworzy dla banków branża fintech.
Priorytetem jest doświadczenie użytkownika (UX), które dotyczy szybkości i łatwości realizacji poszczególnych operacji, m.in. otwierania rachunku bankowego (np. konto na selfie), zawierania umów kredytowych (np. 1 kliknięciem w aplikacji), dokonywania płatności (np. smartfonem czy smartwatchem lub wirtualną karty płatniczą) itd. Digitalizacja sektora bankowego polega też na automatyzacji procesów wewnętrznych czy zastosowaniu rozwiązań służących wysokiej personalizacji usług.
Ponadto około 90 państw intensywnie działa w sprawie cyfrowych walut banków centralnych (CBDC), których nie można jednak utożsamiać z kryptowalutami, ponieważ pozostawać mają one pod pełną kontrolą banków centralnych.
Spotkanie starego z nowym
W temacie digitalizacji dzieje się więc w sektorze finansowym naprawdę wiele, jednak instytucje bankowe, płatnicze itp. muszą pójść o krok dalej. Nowoczesne technologie, takie jak blockchain i DeFi mają niebagatelny wpływ na odbiór tradycyjnych struktur i instrumentów finansowych – niejednokrotnie podkreślają ich zachowawczość, niewydajność kosztową i zbyt długi czas realizowania operacji. Należy się spodziewać, że protokoły DeFi będą coraz skuteczniej wymuszać zmianę standardów czy parametrów produktów oferowanych przez banki. Już w najbliższej przyszłości nowe trendy mogą przedefiniować rynki finansowe, aby uwolnić większe wartości i odpowiedzieć na oczekiwania klientów.
Tradycyjny sektor finansowy i ten zdecentralizowany mogą i powinny się przenikać, wykorzystując swoje zalety. Dzięki temu powstawać mogą udoskonalone produkty bazujące na najbardziej efektywnych, niezawodnych rozwiązaniach technologicznych. Docelowo ukształtuje się uniwersalna, globalna, bardziej wydajna i zdecentralizowana przestrzeń zarządzania finansami, a tym samym gospodarka cyfrowa o bardziej otwartym charakterze.
Te podmioty, które już na początku tego procesu włączą się w ekosystem DeFi i obejmą usługami obszar stokenizowanych aktywów, uzyskają bezpośredni dostęp do ogólnoświatowych, operujących non stop rynków finansowych. Zdecentralizowane finanse zyskają z kolei kapitał konieczny do rozwoju, dostęp do ogromnej liczby użytkowników oraz usankcjonowanie w oczach bardziej ostrożnych uczestników rynku.
Jak instytucje finansowe mogą wykorzystać DeFi?
Jak jednak konkretnie tradycyjny sektor finansowy może wykorzystać nowe podejście do finansów? Eksperci widzą wiele obszarów, w których instytucje finansowe i DeFi mogą się z powodzeniem łączyć. Chodzi zwłaszcza o obejmowanie gwarancją dostępu do aktywów cyfrowych (przechowywanie kluczy kryptograficznych), tokenizację różnego typu aktywów np. dzieł sztuki czy nieruchomości oraz łączenie z systemami walut fiducjarnych (czy ewentualnie CBDC). Duże znaczenie mieć mogą też usługi banków dotyczące obsługi klienta, która nie jest w ogóle realizowana w ramach DeFi. Na marginesie dodajmy, że duże możliwości otwierają się też przed branżą insurtech, np. w zakresie ochrony aktywów cyfrowych.
Pierwsze próby wykorzystania potencjału DeFi przez instytucje bankowe i płatnicze są już podejmowane. Świetnym przykładem przemyślanych działań jest kooperacja szwajcarskiego banku Incore i fintechu Crypto Finance Group. Dzięki współpracy udało się stworzyć nowy standard tokenów, który wspiera zgodność z regulacjami AML (dotyczącymi przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu). Następnym krokiem ma być udostępnienie przez bank usług i produktów z obszaru DeFi i kryptowalut. Inne banki, które działają w tym zakresie to np. State Street, BNY Mellon, Goldman Sachs, Societe Generale czy Sygnum. W Polsce wdrożenie podobnych usług rozważa Citi Bank czy BNP Paribas Securities Services. Różne projekty bazujące na DeFi realizuje już bądź ma zamiar realizować ViSA czy PayPal. Są też projekty międzynarodowe np. Financial Stability Board, których celem jest opracowanie w oparciu o blockchain wydajnego systemu płatności o charakterze globalnym.
Połączenie DeFi i Metaverse – szanse dla sektora finansowego
Ciekawe możliwości dla sektora finansowego może otwierać także Metaverse – przestrzeń wirtualnej rzeczywistości, w której użytkownik posługujący się awatarem prowadzi alternatywne życie osobiste i zawodowe. Pomysł zweryfikuje czas, jednak już teraz marki typu Nike czy Gucci planują poszerzenie asortymentu o produkty cyfrowe, które będzie można nabyć dla swojego awatara. Transakcje dokonywane w Metaverse będą mogły dotyczyć wirtualnych, ale też realnych produktów czy usług, co otwiera możliwości dla różnych branż.
Realizacja planu wymaga nie tylko zapewnienia wydajnej infrastruktury technologicznej, ale też przygotowania rozwiązań, które pozwolą na bezpieczne, szybkie i łatwe operacje finansowe w przestrzeni nowego typu. Naturalnym rozwiązaniem dla Metaverse jest właśnie DeFi i tokeny NFT (tokeny niewymienialne). Te 3 elementy wzajemnie się wspierają i wszystkie korzystają z technologii blockchain. Tokeny mogą być środkiem płatniczym wykorzystywanym do handlu w Metaverse, a nabyć je można w sieci DeFi, która tworzy odpowiednią infrastrukturę do transakcji finansowych w wirtualu. Pamiętajmy przy tym, że tokeny NFT to nie tylko środek płatniczy, mogą być też np. przedmiotem handlu w realu.
Jedno jest pewne – rozwój Metaverse stanowić będzie ogromne wyzwanie dla branży finansowej, która będzie musiała sprostać nowym potrzebom użytkowników. Rynek konsumenta wymusi znaczne przyspieszenie procesu cyfryzacji aktywów, łatwiejsze powinno się stać też łączenie cyfrowych aktywów z tradycyjnymi formami finansowania.
DeFi – zagrożenia i wyzwania
DeFi posiada ogromny potencjał, by radykalnie zmienić świat finansów. Nie można jednak zapominać o tym, że jest to bardzo młody, skomplikowany ekosystem, w którym udostępniane są produkty i usługi obciążone znacznym ryzykiem. Problematyczne są różne kwestie dotyczące warstwy technologicznej, operacyjnej, finansowej i prawnej. Jednym z podstawowych warunków powodzenia projektu jest wprowadzenie właściwych regulacji, które zapewnią zdecentralizowanym finansom pewność prawną i umożliwią efektywne zarządzanie ryzykiem w nowym środowisku. Liczne przepisy zostały już przyjęte na poziomie prawa unijnego i krajowego, a wzmożona debata dotycząca szczególnie bezpieczeństwa konsumentów nadal trwa.
Dla powodzenia „rewolucji” kluczowe będzie zrozumienie sposobu działania DeFi, szans i zagrożeń, jakie ze sobą niesie (dla użytkowników, branży finansowej i gospodarki w ogóle) oraz podjęcie odpowiednich działań na bazie tej wiedzy. Instytucjom bankowym powinno szczególnie na tym zależeć, gdyż to może stanowić o ich „być albo nie być” w nowej globalnej rzeczywistości finansowej. Korzyści, jakie generuje zdecentralizowany system finansowy i oparta na nim gospodarka cyfrowa są bowiem zbyt znaczące, by świat przeszedł obok nich obojętnie.
